Với những mục tiêu cơ bản về chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Trà Vinh, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 26/01/2022 về chuyển đổi số tỉnh Trà Vinh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; theo đó, Ủy ban nhân dân tỉnh ra Quyết định số 1293/QĐ-UBND ngày 13/7/2022, ban hành kế hoạch triển khai Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong Giáo dục và Đào tạo giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030” trên địa bàn tỉnh Trà Vinh; Ủy ban nhân dân huyện Châu Thành cũng đã ban hành Kế hoạch số 94/KH-UBND ngày 29/9/2022 triển khai Kế hoạch số 50/KH-UBND ngày 12/7/2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh và Kế hoạch số 78-KH/HU ngày 11/7/2022 của Ban Thường vụ Huyện ủy về chuyển đổi số tỉnh Trà Vinh đến năm 2025, định hướng đến năm 20230 trên địa bàn huyện Châu Thành.

Thực hiện nhiệm vụ chuyển đổi số ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh, Sở Giáo dục và Đào tạo đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án“Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong Giáo dục và Đào tạo giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030” trên địa bàn tỉnh Trà Vinh theo Quyết định số 202/QĐ-SGDĐT ngày 08/3/2023 và Kế hoạch số 23/KH-SGDĐT ngày 08/3/2023 về thực hiện chuyển đổi số Ngành giáo dục tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030. Xuất phát từ nhiệm vụ trên, Phòng Giáo dục và Đào tạo đã ra Quyết định số 37/QĐ-PGDĐT ngày 17/3/2023 về việc thành lập Ban Chỉ đạo chuyển đổi số ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Châu Thành, xây dựng quy chế hoạt động và dự thảo Kế hoạch thực hiện chuyển đổi số ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Châu Thành giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030 trình Ủy ban nhân dân huyện phê duyệt để tổ chức thực hiện.

Để tập trung thực hiện nhiệm vụ chuyển đổi số trong ngành Giáo dục và Đào tạo trên địa bàn huyện Châu Thành đạt hiệu quả, điều trước tiên cần phải thực hiện là tập trung tuyên truyền cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, nhân viên, học sinh và phụ huynh học sinh hiểu, đồng thuận và cùng tham gia thực hiện.

Như vậy, “Chuyển đổi số là gì?”, “Tại sao phải chuyển đổi số?”, “Nên chuyển đổi số khi nào?”, “Chuyển đổi số như thế nào?”, “Sự khác nhau giữa ứng dụng công nghệ tin và chuyển đổi số?”, “Chuyển đổi số trong giáo dục là gì?”, “Thực trạng thực hiện chuyển đổi số trong các nhà trường hiện nay trên địa bàn huyện như thế nào?”, “Những khó khăn thách thức gì khi thực hiện chuyển đổi số trong nhà trường?”, “Giải pháp gì để tổ chức thực hiện?”

Thứ nhất, Chuyển đổi số là quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện của cá nhân, tổ chức về cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Tại sao phải chuyển đổi số? Chuyển đổi số không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí mà còn mở ra không gian phát triển mới, tạo ra các giá trị mới ngoài các giá trị truyền thống vốn có. Nên chuyển đổi số khi nào? Chuyển đổi số là quá trình khách quan, muốn hay không thì chuyển đổi số vẫn xảy ra và đang diễn ra. Cuộc sống không ngừng vận động, biến đổi. Mỗi người cũng cần không ngừng thay đổi, thích nghi, nếu không sẽ bị bỏ lại ở phía sau. Do đó, có thể chuyển đổi số ngay lập tức bằng cách chuyển đổi về tư duy, nhận thức, sau đó dần chuyển đổi cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Chuyển đổi số như thế nào? Chuyển đổi số là một quá trình đa dạng, không có con đường và hình mẫu chung cho tất cả, và do vậy, từng tổ chức, từng cá nhân cần xác định lộ trình riêng, thích hợp với mình. Sự khác nhau giữa Ứng dụng công nghệ thông tin và Chuyển đổi số là gì? Ứng dụng công nghệ thông tin là tối ưu hóa quy trình đã có, theo mô hình hoạt động đã có, để cung cấp dịch vụ đã có. Chuyển đổi số là thay đổi quy trình mới, thay đổi mô hình hoạt động mới, để cung cấp dịch vụ mới hoặc cung cấp dịch vụ đã có theo cách mới.

Thứ hai, Chuyển đổi số trong giáo dục là gì? “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” được phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3.6/2020 của Thủ tướng Chính phủ như sau:“Phát triển nền tảng hỗ trợ dạy và học từ xa, ứng dụng triệt để công nghệ số trong công tác quản lý, giảng dạy và học tập; số hóa tài liệu, giáo trình; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập theo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. Phát triển công nghệ phục vụ giáo dục, hướng tới đào tạo cá thể hóa. 100% các cơ sở giáo dục triển khai công tác dạy và học từ xa, trong đó thử nghiệm chương trình đào tạo cho phép học sinh, sinh viên học trực tuyến tối thiểu 20% nội dung chương trình. Ứng dụng công nghệ số để giao bài tập về nhà và kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh trước khi đến lớp học”. Như vậy có hai nội dung chính cần tập trung trong việc chuyển đổi số, đó là: Chuyển đổi số trong quản lý và chuyển đổi số trong dạy, học, kiểm tra, đánh giá.

Thực trạng thực hiện chuyển đổi số trong các nhà trường trên địa bàn huyện hiện nay như thế nào?

Chuyển đổi số trong các nhà trường hiện nay trên địa bàn huyện được thể hiện qua việc sử dụng một số phần mềm trong quản lý như: Phần mềm Vnedu, Smas, Cơ sở dữ liệu ngành http://csdl.moet.gov.vn; phần mềm tập huấn bồi dưỡng thường xuyên của Bộ Giáo dục và Đào tạo http://taphuan.csdl.edu.vn, đánh giá cán bộ quản lý, giáo viên: Etep, Temis; phần mềm cho kế toán tài chính: Misa, quản lý tài sản,  hỗ trợ kê khai thuế; giao dịch kho bạc, phần mềm quản lý thư viện, soạn thời khóa biểu bằng phần mềm Thời khóa biểu, phần mềm Vnpt-Ioffice để quản lý công văn đi, đến,…; Sử dụng Zalo, Facebook, SMS để chuyển tải, truyền đạt nội dung thông tin đến cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, phụ huynh học sinh,….Các phần mềm đã được ứng dụng trong dạy học, kiểm tra đánh giá như: các phần mềm tạo và trình chiếu bài giảng điện tử, các phần mềm thí nghiệm ảo, phầm mềm chấm thi trắc nghiệm như Azota, các ứng dụng Google Form, Google trang tính, …

Đặc biệt trong thời gian vừa qua do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến hết sức phức tạp. Với phương châm “dừng đến trường, không dừng học” các nhà trường đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy, học, kiểm tra và đánh giá để hoàn thành chương trình kế hoạch năm học đúng tiến độ. Các phần mềm để dạy học online, kiểm tra, đánh giá hội họp trực tuyến đã được sử dụng như: Microsoft Team, Zoom, Google meet, Zavi,... Tuy nhiên phương pháp trực tuyến vẫn gặp thách thức về công nghệ, cách đánh giá năng lực, kiểm soát học sinh. Đa số các trường học chưa quen với hình thức giảng dạy này, hoặc cơ sở vật chất, hạ tầng thông tin chưa đảm bảo để thực hiện giảng dạy trực tuyến một cách có hiệu quả, và phát huy được năng lực của người học.

Nền tảng cơ bản của chuyển đổi số trong giáo dục là phải dựa vào cơ sở vật chất, hạ tầng thông tin, cơ sở dữ liệu số chuyên ngành, đường lối, chủ trương chính sách và đội ngũ lãnh đạo, cán bộ viên chức, giáo viên, học sinh.

Hiện nay việc thực hiện chuyển đổi số trong các nhà trường đang tác động tích cực, mang lại hiệu quả cao trong quản lý, dạy học nhưng nhìn chung đó vẫn là việc làm mang tính tự phát, chưa có sự kết nối, liên thông và chỉ dừng lại ở một số khía cạnh công việc của nhà trường, chưa mang tính tổng thể, đồng bộ.

Trong thời gian qua, nganh Giáo dục và Đào tạo huyện Châu Thành cũng đã từng bước tuyên truyền nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về chuyển đổi số. Đồng thời cũng trang bị cho các đơn vị trường một số thiết bị thiết yếu như đường truyền Internet, Wifi, camera,… tạo điều kiện thuận lợi để ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học; sử dụng các phần mềm trong quản lý, trong công tác kế toán tài chính, quản lý cơ sở vật chất,… Tuy nhiên, nhìn chung nhiều thầy cô còn yếu kỹ năng công nghệ thông tin, chưa thành thạo sử dụng nhiều phần mềm mới để hỗ trợ trong dạy, học và kiểm tra đánh giá; cơ sở dữ liệu của nhà trường còn quản lý manh mún trên nhiều hệ thống, chưa có một phần mềm chung để quản lý toàn bộ quy trình, hoạt động của nhà trường.

Những khó khăn, thách thức khi thực hiện chuyển đổi số ở các đơn vị trường đó là: Nhận thức và tư duy của các nhà trường về chuyển đổi số còn có nhiều hạn chế. Trước hết, nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý về việc chuyển đổi số trong nhà trường còn có phần bất cập. Nguyên nhân là do một số thầy cô cán bộ quản lý đã lớn tuổi nên có nhiều hạn chế về tiếp cận công nghệ thông tin; Một số thầy cô trẻ còn có sự thận trọng trong việc đổi mới. Còn có sự nhầm lẫn, cho rằng ứng dụng công nghệ thông tin là chuyển đổi số. Còn thiếu sự hướng dẫn và chiến lược chuyển đổi số, chưa nắm được quy trình, mô hình, cách thức chuyển đổi số. Nhiều giáo viên còn hạn chế về kiến thức tin học phổ thông, kỹ năng sử dụng các phần mềm; tâm lý ngại đổi mới.

Cơ sở vật chất, hạ tầng mạng, trang thiết bị (như máy tính, camera, máy in, máy quét), đường truyền, dịch vụ Internet … còn thiếu, lạc hậu, chưa đồng bộ, nhiều nhà trường chưa thể đáp ứng yêu cầu cho chuyển đổi số. Cơ sở dữ liệu của các nhà trường trong toàn huyện còn được quản lý manh mún trên nhiều phần mềm, hệ thống khác nhau.

Tài chính là một trong những khó khăn lớn đối với các nhà trường trong vấn đề cân nhắc và lựa chọn các phần mềm ứng dụng hiệu quả. Chưa có sự kiểm soát sát sao và toàn diện về học liệu số (học liệu điện tử). Hiện đang xảy ra rất nhiều tình trạng về học liệu số tràn lan, thiếu tính xác thực và không được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng cũng như nội dung. Thu thập, chia sẻ, khai thác dữ liệu quản lý giáo dục và học liệu số cần hành lang pháp lý chung phù hợp với các quy định về bản quyền tác giả, sở hữu trí tuệ, an ninh thông tin, giao dịch điện tử và luật chia sẻ cung cấp thông tin.

Từ những khó khăn, thách thức trên, để thực hiện thành công chuyển đổi số trong các nhà trường trên địa bàn huyện, cần tập trung thực hiện một số giải pháp như sau:

Một là, Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, nhân viên, phụ huynh và học sinh về vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong các hoạt động giáo dục và các kết quả ứng dụng công nghệ thông tin đã đạt được.

Hai là, Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về kiến thức, kỹ năng công nghệ thông tin, an toàn thông tin cần thiết để tác nghiệp trên môi trường số, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Lựa chọn nội dung và tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên đề kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số cho giáo viên, nhân viên, cán bộ quản lý giáo dục và học sinh. Nội dung bồi dưỡng gắn với nhu cầu thực tiễn về triển khai ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong nhà trường.

Ba là, Thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và công tác thống kê trong giáo dục. Trên nền tảng cơ sở dữ liệu ngành kết nối với hệ thống phần mềm quản trị nhà trường để triển khai sử dụng các sổ điện tử gồm: sổ theo dõi kết quả đánh giá học tập và rèn luyện của học sinh, học bạ điện tử, sổ đăng bộ điện tử và các sổ điện tử khác phù hợp với điều kiện và yêu cầu của nhà trường.

Bốn là, Thường xuyên rà soát và có kế hoạch mua sắm bổ sung, duy trì, nâng cấp trang thiết bị đáp ứng yêu cầu triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, dạy môn Tin học, dạy học trực tuyến và làm việc trực tuyến; đảm bảo kết nối Internet tới nhà trường.

Năm là, Nhà trường xây dựng quy chế quản lý, duy trì và khai thác sử dụng các hệ thống công nghệ thông tin, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin tại đơn vị. Phân công cụ thể trách nhiệm về quản lý, sử dụng hệ thống; triển khai ứng dụng công nghệ thông tin phải đi đôi với việc đảm bảo an toàn, an ninh thông tin; có các hình thức khen thưởng các tổ chức, cá nhân làm tốt.

Sáu là, Xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung làm nền tảng xây dựng các phần mềm, công cụ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục. Tiến hành chuẩn hóa hệ thống phần mềm chỉ đạo, quản lý, tổ chức hoạt động dạy và học sao cho phù hợp với điều kiện thực tế và đảm bảo tính khả thi.

Bảy là, Thúc đẩy công tác xã hội hóa giáo dục, tìm nguồn tài trợ tích cực trang bị cơ sở vật chất và thiết bị hiện đại phục vụ cho ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập.

Việc chuyển đổi số trong ngành Giáo dục và Đào tạo đã và đang tác động tích cực, mang lại hiệu quả cao trong quản lý, dạy học, kiểm tra và đánh giá đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo đà trên tiến trình chuyển đổi số toàn diện giai đoạn tiếp theo. Chuyển đổi số không phải là công việc dễ dàng một sớm, một chiều song với sự nỗ lực, tinh thần cầu thị, quyết tâm của các nhà trường, chúng ta sẽ thực hiện thành công nhiệm vụ chuyển đổi số tạo sự phát triển bền vững trong ngành Giáo dục và Đào của huyện nhà./.

Nguyễn Văn Ngoan (TRƯỞNG PHÒNG GD&ĐT)